Nowy rok przyniósł sporo zmian prawnych w e-commerce, wynikają one z wejścia w życie ustaw wdrażających trzy unijne dyrektywy: dyrektywę cyfrową, dyrektywę towarową oraz dyrektywę Omnibus. Nowe regulacje obejmują przede wszystkim zmiany w ustawie o prawach konsumenta, choć nie tylko. Jeśli prowadzisz biznes w formule e-commerce i chcesz poznać najważniejsze zmiany ten tekst jest dla Ciebie.
Dostarczanie treści i usług cyfrowych
Na początek zmiany wynikające z implementacji dyrektywy cyfrowej - treści i usługi cyfrowe oraz zasady ich dostarczania konsumentom. Pojęcia treści cyfrowej oraz umowy o dostarczenie treści cyfrowej nie są nowe - zostały wprowadzone do ustawy o prawach konsumenta już w 2014 r., w ramach nowych przepisów powiązano natomiast z treściami cyfrowymi konkretne uprawnienia konsumentów i obowiązki przedsiębiorców. Treściami cyfrowymi są dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej, takie jak pliki wideo, audio, gry, publikacje elektroniczne czy e-booki. Nie ma przy tym znaczenia, w jaki sposób treść cyfrowa "dociera" do konsumenta - treści cyfrowe mogą być przekazywane na nośniku materialnym, pobierane przez konsumentów na ich urządzenia, przesyłane strumieniowo, w formie dostępu do treści przechowywanych w chmurze lub dostępu do mediów społecznościowych.
Z kolei usługą cyfrową, która jest pojęciem nowym i wprowadzonym do ustawy o prawach konsumenta, jest usługa pozwalająca konsumentowi na wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej, wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi, a także wszelkie inne formy interakcji za pomocą danych w postaci cyfrowej. Przykładami usług cyfrowych są: udostępnianie treści wideo i audio, hosting plików, gry oferowane w chmurze, usługi przechowywania danych w chmurze, usługi poczty elektronicznej. Usługi cyfrowe, podobnie jak treści cyfrowe, mogą być dostarczane konsumentom na różne sposoby - np. w formie dostępu do treści cyfrowych przechowywanych w chmurze lub dostępu do mediów społecznościowych. Jak widzisz, treści i usługi cyfrowe są obecne wszędzie, dlatego ich uregulowanie było niezwykle potrzebne.
No dobrze, a co nowe przepisy zmieniają, jeśli chodzi o Twoją działalność jako osoby prowadzącej biznes e-commerce? Przede wszystkim, jeśli dostarczasz treści lub usługi cyfrowe, ciążą na Tobie obowiązki wobec konsumenta związane z zawieraniem takich umów:
- dostarczenie konsumentowi treści lub usługi cyfrowej,
- zapewnienie zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową (zarówno zgodności tzw. subiektywnej, jak i obiektywnej),
- dostarczenie konsumentowi aktualizacji,
- dokonywanie zmian treści lub usług cyfrowych w zakresie koniecznym do utrzymania ich zgodności z umową przez cały czas jej trwania.
Twoim obowiązkom jako przedsiębiorcy odpowiadają uprawnienia konsumenta, który może żądać od Ciebie w pierwszej kolejności dostarczenia treści lub usługi cyfrowej - niewypełnienie przez Ciebie tego obowiązku wiąże się z uprawnieniem konsumenta do odstąpienia od umowy. Z kolei, jeżeli występuje niezgodność treści lub usługi cyfrowej z umową, konsument może dochodzić od Ciebie doprowadzenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do takiej zgodności, zaś gdyby okazało się to niezasadne lub niemożliwe, konsument będzie uprawniony, wedle swojego wyboru, do złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy. Zatem to, na co jako przedsiębiorca musisz zwrócić szczególną uwagę, to przede wszystkim dostosowanie regulaminu sprzedaży Twojego sklepu, w tym zwłaszcza procedur reklamacyjnych, do nowych wymogów.
Zapłata danymi osobowymi
Nowe zasady ochrony konsumenta w związku z dostarczaniem treści i usług cyfrowych zwykle obowiązują w sytuacji, kiedy odbywa się to w sposób komercyjny, czyli za zapłatą ceny. Stosuje się je jednak również, kiedy konsument płaci za nie swoimi danymi osobowymi, tzn., gdy dostawca treści lub usług cyfrowych gromadzi dane osobowe konsumenta do celów komercyjnych, takich jak choćby analityka w celu poprawy bezpieczeństwa użytkowników, profilowanie czy przetwarzanie danych w celach marketingowych. Przepisy chroniące konsumenta nie dotyczą jedynie takich umów, gdzie konsument nie jest zobowiązany do świadczeń innych niż dostarczanie danych osobowych, ale dane te są przetwarzane przez przedsiębiorcę wyłącznie w celu wykonania umowy (np. jej rozliczenia) lub obowiązku ustawowego (np. podatkowe udokumentowanie sprzedaży).
Dodatkowo, dyrektywa Omnibus rozszerzyła o ogólną ochronę konsumenta wynikającą z dyrektywy 2011/83/UE w sprawie praw konsumentów umowy dotyczące dostarczania treści i umów cyfrowych w zamian za środki niepieniężne. Obecnie konsument, który w ramach świadczenia wzajemnego dostarcza lub zobowiązuje się do dostarczenia przedsiębiorcy danych osobowych, ma zagwarantowaną ochronę prawną zarówno w zakresie wskazanych powyżej środków ochrony prawnej na wypadek stwierdzenia niezgodności dostarczonych treści lub usług z umową, jak i w zakresie rozwiązań przewidzianych przez dyrektywę w sprawie praw konsumentów. Dotyczy to szczególnie uprawnień konsumenta związanych z odstąpieniem od umowy. Konsument ma prawo odstąpić od umowy w ciągu 14 dni od dnia jej zawarcia, podobnie jak to ma miejsce w przypadku zawarcia umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa.
Towary z elementami cyfrowymi
Z pojęciem treści i usług cyfrowych wiąże się kolejna kategoria dóbr dostarczanych konsumentowi, będąca przedmiotem regulacji dyrektywy towarowej - tzw. towary z elementami cyfrowymi. To towary zawierające treść cyfrową lub usługę cyfrową lub z nimi połączone w taki sposób, że brak treści cyfrowej lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby ich prawidłowe funkcjonowanie. Ich przykładem są zegarki typu smartwatch, smart-TV, samochody z wbudowaną nawigacją, inteligentne lodówki. Rzecz w tym, że oprócz rzeczy fizycznej (towaru) konsument kupuje także dedykowaną aplikację, którą może pobrać na telefon. W ramach jednej umowy sprzedawany jest zatem towar oraz element cyfrowy (dostęp do aplikacji).
Pytanie brzmi, czy jeśli w swoim e-sklepie sprzedajesz towary z elementami cyfrowymi, to są one objęte regulacją dotyczącą umów o dostarczanie treści i usług cyfrowych czy też przepisami o sprzedaży towarów? Otóż tak bo zgodnie z nowymi przepisami transakcja dotycząca towaru z elementami cyfrowymi będzie objęta w całości regulacją odnoszącą się do umów sprzedaży - również w zakresie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, nawet jeżeli są one dostarczane przez osobę trzecią. W przypadku wątpliwości, czy powinno stosować się przepisy o sprzedaży towarów czy przepisy o umowach o dostarczenie treści lub usługi cyfrowej znowelizowane przepisy wprowadzają domniemanie, że treść cyfrowa lub usługa cyfrowa była objęta umową sprzedaży (a nie że doszło do udzielenia licencji). Jakie to ma dla Ciebie znaczenie? Fundamentalne! I powinno znaleźć odzwierciedlenie w ramach Twojego - dobrze napisanego - regulaminu.
Informacja o obniżonej cenie
Na koniec porcja informacji o zmianach wynikających z dyrektywy Omnibus. Jako pierwsza kwestia, która okazała się najbardziej medialna i budzi - nadal - spore wątpliwości w praktyce. Od stycznia 2023 r. prowadzący biznes e-commerce (ale także przedsiębiorca działający w środowisku tradycyjnym) w przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi ma obowiązek podawania obok informacji o obniżonej cenie również informacji o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Obowiązek obejmuje również reklamy danego towaru lub usługi. Wyjątki od nowego obowiązku dotyczą towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności oraz towarów nowo wprowadzonych do obrotu. W tym ostatnim przypadku sprzedawca ma obowiązek podać wcześniejszą cenę w okresie od początku wprowadzenia produktu do oferty. Czy każde ogłoszenie o obniżce ceny podlega nowej regulacji? Nie, spod obowiązku wyłączone są choćby rutynowe zmiany cenników czy katalogów cenowych, programy lojalnościowe czy spersonalizowane obniżki cen. Aby dostosować się do nowej regulacji musisz gruntownie przeanalizować swoją politykę sprzedażową (kanały sprzedaży, techniki informowania o cenach, itp.) i zdecydować, czy nie wprowadzić np. programu lojalnościowego bądź dotąd niestosowanego rodzaju promocji, co może okazać się w danej sytuacji dla Ciebie łatwiejsze niż przygotowanie się do obowiązku każdorazowego podawania informacji o obniżonej cenie.
Weryfikowanie opinii konsumentów o produktach
Od stycznia 2023 r. przedsiębiorca prowadzący sprzedaż online ma obowiązek informować konsumenta, czy udostępniane na stronie jego sklepu opinie o produktach są weryfikowane pod kątem ich autentyczności (tzn. pod kątem tego, czy pochodzą od konsumentów, którzy faktycznie dany produkt zakupili lub go używali), czy też nie. Czy to oznacza, że obecnie musisz dokonać weryfikacji opinii produktowych przed ich opublikowaniem? Nie, możesz zdecydować, że w Twoim e-sklepie opinie nie będą weryfikowane, musisz jednak o tym wyraźnie poinformować konsumenta (zamieszczając wprost informację o tym, że opinie w Twoim sklepie nie są sprawdzane pod kątem ich pochodzenia od konsumentów, którzy używali produktu lub go nabyli). Jeśli jednak zdecydujesz się na weryfikowanie opinii, musisz wdrożyć jakiś system sprawdzania opinii i poinformować o jego zasadach konsumentów, którzy będą zapoznawali się z tymi opiniami. Jak weryfikować opinie? Przykładowo możesz rozważyć możliwość zamieszczania opinii wyłącznie przez zweryfikowanych użytkowników lub tylko po podaniu numeru zamówienia.
Nowe obowiązki informacyjne platform handlowych (tzw. marketplace)
Znowelizowane przepisy zobowiązują dostawców platform internetowych typu Allegro, eBay, Amazon do podawania konsumentom szeregu informacji przed zawarciem za ich pośrednictwem umowy. Obejmują one w pierwszej kolejności obowiązek poinformowania o tym, czy osoba trzecia oferująca w ramach platformy towary (a także usługi lub treści cyfrowe) jest przedsiębiorcą. Dzięki temu konsument powinien mieć jasność, czy zawiera umowę z przedsiębiorcą czy też z innym konsumentem, a w przypadku, gdy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe nie jest przedsiębiorcą - że w związku z zawieraną umową konsument nie będzie mógł skorzystać z przewidzianych prawem uprawnień konsumenckich. Kolejno przedsiębiorca ma obowiązek przekazania konsumentowi informacji o sposobie, w jaki obowiązki związane z umową są podzielone między osobę trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe a dostawcę internetowej platformy handlowej. Chodzi o to, aby konsument w każdym przypadku posiadał jasną informację, kto w związku z zawartą umową odpowiada za dostawę, kto za rękojmię i gwarancję, itd. Dodatkowo dostawca internetowej platformy handlowej zobowiązany jest do podawania konsumentowi pełnego adresu pocztowego, pod którym prowadzi przedsiębiorstwo, jak również swojego numeru telefonu oraz adresu poczty elektronicznej. Na dostawcy platformy ciąży także obowiązek podania konsumentowi informacji dotyczących głównych parametrów decydujących o tzw. plasowaniu ofert przedstawionych konsumentowi w wyniku wyszukiwania (plasowanie to przyznawanie określonej widoczności produktom w wynikach wyszukiwania, niezależnie od wykorzystanych środków technologicznych).
Brzmi skomplikowanie? Owszem, zmian w przepisach jest dużo i nie wszystkie są intuicyjne i pozbawione kontrowersji. Jeśli potrzebujesz wsparcia w ich wdrożeniu w Twoim e-sklepie jesteśmy do Twojej dyspozycji wraz z ekspertami z #LBKP, partnerami części prawnej naszego kursu e-commerce.
Autor: Marta Czeladzka - Radczyni prawna w Leśniewski Borkiewicz Kostka & Partners
Artykuł powstał w związku z partnerstwem między WebMakers Software House oraz kancelarią Leśniewski Borkiewicz Kostka & Partners. Kancelaria współpracuje głównie z branżą nowych technologii, dostarczając usługi prawne dostosowane do konkretnych potrzeb.
